Slimme Peuters
Kinderen ontwikkelen zich op hun eigen tempo en met hun eigen interesses. Sommige kinderen blijken daarbij al op jonge leeftijd een voorsprong te ontwikkelen. Veel jonge kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong blijken later hoog intelligent of (hoog)begaafd.
Behalve een snelle ontwikkeling, die vaak met grote sprongen tegelijk gaat, hebben veel van deze kinderen ook een aantal specifieke kenmerken. Prof. Dr. Tessa Kieboom benoemt deze kenmerken in het Zijnsluik. Het gaat hierbij om perfectionisme, rechtvaardigheidsgevoel, kritische opstelling en hoogsensitiviteit.
Kenmerken bij jonge kinderen
Ook bij jonge kinderen zijn deze kenmerken al herkenbaar. Baby’s zijn vaak al heel vroeg alert en lijken alles wat ze ervaren in zich op te nemen, lachen vaak al veel vroeger dan andere kinderen en tillen al snel hun hoofd op om de omgeving waar te kunnen nemen.
Deze kinderen hebben ook al vroeg een groot woordbegrip en een grote passieve woordenschat. Dit uit zich vaak doordat je merkt dat je deze kinderen al snel veel kunt uitleggen. Sommige kinderen kunnen ook heel vroeg gaan praten, anderen juist heel laat. Veel kinderen lijken onverzadigbaar met speelgoed en zijn heel snel uitgekeken op het speelmateriaal als dat te weinig uitdaging en/of variatie bied; Een puzzel die ze eenmaal gelegd hebben is niet interessant meer, die knikkerbaan waarbij de knikker maar via 1 manier naar beneden gaat staat stof te vangen op een kast, de praatpop die steeds dezelfde 3 zinnetjes zegt ligt vergeten in het poppenbedje enz. enz.
Perfectionisme bij deze kinderen is vaak te herkennen in de manier waarop deze kinderen heel precies en nauwkeurig bezig kunnen zijn en hoge eisen stellen aan zichzelf en anderen. Soms uit het perfectionisme zich ook doordat zo’n kind iets pas gaat doen als ze een grote kans van slagen hebben of het zelfs meteen kunnen. Deze kinderen kunnen daardoor ook een hekel aan proberen en oefenen hebben.
Het rechtvaardigheidsgevoel uit zich bij jonge kinderen doordat ze al op jonge leeftijd in discussie (lijken te) gaan. Vaak merk je dat zelfs al voor ze kunnen praten. Ze laten dan op non-verbale manier heel duidelijk merken het ergens niet mee eens te zijn. Veel van deze kinderen zijn ook al op jonge leeftijd in staat om compromissen te begrijpen (of ze die ook willen accepteren hangt echter weer van andere factoren af).
Ook zijn ze vaak kritisch ingesteld en wordt een uitleg niet klakkeloos aangenomen, ze lijken die eerst te overwegen. Ook gaan ze niet automatisch mee in een dagritme of volgorde van activiteiten als voor hun de logica van de volgorde niet duidelijk is.
Veel kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong hebben ook een grote behoefte aan autonomie. Ze hebben het heel erg nodig dat ze het gevoel krijgen dat ze serieus genomen worden en de ruimte krijgen om zelf te ervaren en te experimenteren en zelfstandig te kunnen bepalen wat ze doen. Ze willen alles zelf doen en vooral op hun eigen manier. Ze willen ook al vroeg de mogelijkheid om eigen keuzes te maken.
Vaak zijn deze kinderen ook hoogsensitief. Dit kan zich uiten in een gevoeligheid voor externe prikkels zoals bijv. geluiden, fel licht, naadjes in sokken, natte of kriebelige kleding, smaken en texturen van voeding, maar ook in emoties van anderen. Ze lijken personen te ‘scannen’. Hun eigen emoties zijn ook vaak intens; boosheid, verdriet, vreugde, frustratie enz. Het lijkt dan of ze ‘er lang in blijven hangen’ of bijv. ‘dramatisch’ reageren op simpele gebeurtenissen. Ook gelegenheden waar grote groepen mensen zijn vinden deze kinderen daarom soms lastig (verjaardagen, drukke winkels). Sommige kinderen kunnen door deze externe prikkels en/of intense emoties overprikkeld raken wat zich kan uiten in overschreeuwen, teruggetrokken gedrag, oververmoeidheid of slaapproblemen.
Slimme peuters bij De Regenboog
Bij Gastouderopvang De Regenboog kunnen peuters met een ontwikkelingsvoorsprong zich op hun eigen manier en met hun eigen specifieke kenmerken ontwikkelen. Er is veel open speelmateriaal waar kinderen hun fantasie en ontdekkingsdrang in kwijt kunnen. Bovendien wordt het regelmatig afgewisseld om zo voldoende variatie te creëren. Bij het aanbieden van activiteiten en spelmateriaal wordt gekeken naar de ontwikkeling die de kinderen doormaken i.p.v. naar de kalenderleeftijd. Het ene kind zal dus een puzzel van 4 stukjes maken als het 3,5 jaar is, de ander maakt dan al puzzels van 30 stukjes. Een aantal keer per jaar bied ik activiteiten aan d.m.v. een thema waarbij de kinderen uitgedaagd worden op hun eigen niveau.
Met de verhoogde sensitiviteit van deze kinderen wordt ook rekening gehouden, er staat geen muziek aan tijdens de opvang (tenzij we een muzikale activiteit hebben), er is vrijwel geen speelgoed dat geluidjes maakt. Daarnaast zorg ik bewust voor afwisseling van drukke activiteiten en rustige activiteiten. Als een kind aangeeft zich even terug te willen trekken is daar mogelijkheid voor in het lees-/rusthoekje. Kinderen worden wel gestimuleerd maar zijn niet verplicht om met gezamenlijke activiteiten mee te doen, ze mogen aanschuiven en ophouden wanneer zij dat willen. Emoties mogen er zijn en worden benoemd zodat kinderen leren dat die erbij horen en er mee om leren gaan.
Kinderen met een sterke behoefte aan autonomie krijgen de mogelijkheid veel zelf te pakken en te doen. Het meeste spelmateriaal ligt voor het grijpen zodat kinderen zelf kunnen bepalen waar ze mee willen spelen. Ook krijgen ze de kans om zelf te kiezen wat ze willen eten en mogen ze zodra ze dat willen helpen met het fruit klaar maken en zelf hun brood smeren. Sommige kinderen smeren al een stukje brood vanaf 18 maanden (met een botermesje zonder scherpe snijrand), anderen willen dat pas als ze ruim 3 jaar zijn. Ook heb ik bijvoorbeeld mapjes met liedjeskaarten waaruit de kinderen zelf kunnen kiezen welke liedjes ze willen zingen.
Verder houd ik de ontwikkeling van de kinderen bij en maak ik gebruik van het overdrachtsinstrument ‘Zicht op ontwikkelingsvoorsprong’.Dit is een signalerings- en overdrachtsinstrument van Cleverbee voor peuters met een voorsprong. Dit overdrachtsinstrument kan aan de basisschool gegeven worden zodat zij bij de start van het kind al meteen op de hoogte zijn van de ontwikkelingsvoorsprong. In dit overdrachtsinstrument staan de reguliere ontwikkelingsgebieden en deze zijn onderverdeeld in peuterstappen. Deze stappen zijn ontwikkeld door de CED groep en gebaseerd op SLO kerndoelen (aanvang groep 1 en groep 2). Ook is er een persoonskenmerkenlijst die gebaseerd is op de Zijnsluikkenmerken van Prof. Dr. Tessa Kieboom.Door zowel de reguliere ontwikkelingsgebieden als de persoonskenmerken mee te nemen in de signalering en overdracht kan er een breed beeld van het kind neergezet worden en kan de begeleiding ook breed passend worden gemaakt.
Binnenkort zal er tevens gebruik gemaakt gaan worden van de vernieuwde methode ‘Pientere Peuters, vanaf de eerste oogopslag’ van Expertgroep Ontwikkelingsvoorsprong. Pientere Peuters is een eenvoudig instrument om kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong te herkennen en hen de juiste ondersteuning te bieden. Het instrument is gemaakt voor de signalering van ontwikkelingsvoorsprong bij kinderen van 0-4 jaar.
Door van ‘Pientere Peuters’ en ‘Zicht op ontwikkelingsvoorsprong’ gebruik te maken kan ik op een professionele manier zowel de ontwikkeling vanaf het begin in de gaten houden en daarmee zorg dragen voor een zo goed mogelijke begeleiding in de opvang zelf als zorgdragen voor een professionele overdracht naar de basisschool.